دوتار پیشینهای چند هزار ساله دارد و میتوان آن را مادر تنبور و سهتار محسوب کرد. در ایران، نواختن این ساز در شمال، شرق و جنوب خراسان، در نواحی سکونت ترکمنها در استان گلستان و همچنین در جنوب شرق ایران متداول است.
ساختمان ساز
دوتار دارای کاسهای گلابیشکل و دستهای نسبتاً دراز و ۲ رشته سیم (تار) است. طول دستهٔ آن حدود ۶۰ سانتیمتر و کل ساز حدود ۱ متر است.قسمت گلابیشکل این ساز از چوب درخت شاهتوت و دستهٔ آن از چوب زردآلو یا درخت گردو ساخته میشود. پیشتر برای ساخت زههای این ساز از رودهٔ حیوانات استفاده میشد ولی امروزه آن را با استفاه از نایلون و یا سیمهای فولادی میسازند.
استفاده از تارهای ابریشمی به جای سیم فلزی نیز در شمال خراسان و در نواحی ترکمن نشین رایج بودهاست.
کوک دوتار خراسان
دوتار در شمال خراسان با نسبت چهارم و پنجم کوک میشود. با کوک ترکی میتوان نغماتی همچون گرایلی، شاختا، نالش، دوستمحمد و غریب و با کوک کردی آهنگهای اللهمزار، لو، درنا و جعفرقلی را اجرا کرد.
نوازندگان دوتار
از سرشناسترین نوازندگان پیشین دوتار، حاج قربان سلیمانی، عباسقلی رنجبر، نظرلی محجوبی، حسین یگانه، الیاقلی یگانه و از نوازندگان فعلی حاج سهراب محمدی (بخشی) ، دکتر مجید تکه، علیرضا سلیمانی و عثمان محمدپرست را میتوان نام برد.